به گزارش خبرگزاری مهر، نشست «رابطه تاریخ انقلاب اسلامی با واقعه انقلاب اسلامی (تاریخ انقلاب اسلامی به عنوان تاریخ تاریخی)» دیروز سه شنبه (۱۸ بهمن) از سوی ایران برگزار شد. خانه کتاب و ادبیات با همکاری گروه ادبی اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی احمد شاکری و احسان عباسلو.
بین «تاریخ» و «انقلاب اسلامی» رابطه وجود دارد.
احمد شاکری در ابتدای این نشست از مرحوم خسروشاهی، نویسنده آرمان گرا و دلسوز و از چهره های تاثیرگذار در ادبیات انقلاب اسلامی یاد کرد و افزود: هر ساله در دهه فجر هزینه هایی را پرداخت می کنیم. توجه بیشتر به هنر داستان نویسی انقلاب. اما برای به دست آوردن نتیجه این استدلال ها باید راه حلی برای مشکلات داشت تا بدانیم درباره چه چیزی صحبت کنیم. اولاً همین عبارت «تاریخ انقلاب اسلامی» به ما نشان می دهد که باید بین «تاریخ» و «انقلاب اسلامی» پیوندی وجود داشته باشد. اما آیا بحث در مورد این نسبت ضروری است؟ که البته همین است؛ به ویژه در چند سال اخیر که بیش از چهل سال از انقلاب می گذرد، توجه بیشتری به ادبیات انقلاب اسلامی می شود و همین توجه، پرداختن به مسائل و مشکلات این حوزه را ضروری می کند.
وی افزود: ما از سال 2001 شاهد شکوفایی این نوع داستان نویسی بوده ایم. اما داستان های دفاع مقدس از سال های جنگ شروع شد. یعنی در دفاع مقدس ما فاصله زمانی وجود نداشت اما در انقلاب این فاصله افتاد. این فاصله باعث ایجاد رسانه های روایی مانند داستان کوتاه، تاریخ شفاهی و خاطره شده است. باید در نظر داشته باشیم که نگارش تاریخ یک انقلاب، اگر در بعد زمانی اتفاق بیفتد، یک داستان تاریخی تلقی می شود، زیرا در مورد رویدادی است که در گذشته اتفاق افتاده است و راوی آن را نه به طور همزمان، بلکه همزمان می نویسد. در یک بازه زمانی نسبت به رویداد. می توان به معایب و محاسن این گذشته نیز فکر کرد و این پرسش خود یکی از پرسش های مربوط به رابطه تاریخ انقلاب اسلامی و واقعه انقلاب اسلامی است.
وی در ادامه گفت: اگر تغییر حکومت ایران از سلطنت پهلوی به نظام جمهوری اسلامی را در نظر بگیریم، هر آنچه در این سوال گنجانده شده است تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می شود. از دیدگاه ما، هر آنچه در طول هشت سال جنگ ما رخ داده است، فارغ از قداست و احترام، تاریخ جنگ است. اما سوالاتی نیز وجود دارد. مثلاً تفسیر ما از انقلاب و انقلاب اسلامی چیست؟ آیا این انقلاب یک رویداد گذرا بوده است، پایان یافته است، آیا با قلمرو تاریخ مرتبط است یا همچنان ادامه دارد و «شدن» است؟ همچنین باید تاکید کنم که این دو پدیده یعنی انقلاب اسلامی و ادبیات انقلاب اسلامی ظرفی برای یکدیگر هستند. تاریخ انقلاب اسلامی از خود انقلاب اسلامی سرچشمه می گیرد و این انقلاب اسلامی است که عناصر سازنده را به ادبیات این حوزه می دهد.
این منتقد ادبی از بحث بُعد و قرب پرهیز کرد و افزود: هم بعد و قرب زمان داریم و هم بعد معرفتی و قرب. از آنجایی که می خواهم درباره تاریخ بحث کنم، این بعد و نزدیکی زمان را در نظر بگیریم. ابتدا باید به روایتی که از انقلاب در حین یا پس از آن واقعه می سازیم نگاه کنیم و در نظر داشته باشیم که اگر بعد از پایان داستان اتفاق بیفتد و روایت از قبل گذشته باشد، لزوماً به این معنا نیست که به رویدادها می پردازد. . با روایت تاریخی چون برای تاریخی بودن شرایط دیگری لازم است. این بازه زمانی این مزیت را دارد که راوی می‌تواند جنبه‌های دیگری از ماجرا را که در زمان وقوع حادثه پنهان شده بود، بهتر ببیند، زیرا داستان زوایای نامرئی خود را بعداً و به مرور زمان آشکار می‌کند.
ما با پرداختن به انقلاب اسلامی به بخشی از هویت خود می پردازیم.
احسان عباسلو در بخشی دیگر از این نشست با عنوان «رابطه تاریخ انقلاب اسلامی با واقعه انقلاب اسلامی (تاریخ انقلاب اسلامی به عنوان یک تاریخ تاریخی)» گفت: هنگام صحبت و اندیشیدن به مشکلات، می بینیم که کاستی ها و کاستی ها بیشتر خود را نشان می دهد. به نظر من باید با تعاریف شروع کنیم. تاریخ چیست؟ ادبیات چیست؟ این داستان چیست؟ داستان تاریخی چیست؟ و هر کدام از آنها چه امکاناتی دارند؟ تاریخ هویت است، هویت سرزمین است و پرداختن به انقلاب اسلامی در واقع پرداختن به بخشی از هویت ماست. فردی که یکی از افتخارات ماست. داستان انقلاب نیز به معنای یادآوری وقایع گذشته است که اتفاقات بسیار مهم و از نظر تاریخی برای ما مهم و ارزشمند است.
وی افزود: قطعاً این سؤال مطرح می شود که تاریخ انقلاب اسلامی صرفاً شرح یک حادثه یا رویدادهای انقلاب است؟ یا این یک داستان انقلابی است؟ «داستان‌های انقلاب» و «داستان‌های انقلابی» متفاوت هستند و لزوماً یکسان نیستند. باید بدانیم که منظورمان از تاریخ انقلاب کدام یک از این دو است. چون انقلاب اسلامی خودش خیلی چیزها را تعیین می کند و ارزش های خودش را دارد. این انقلاب ایدئولوژی خاص خود را دارد و اصولاً انقلاب ها را با ایدئولوژی خود می شناسند. ادبیات انقلاب اسلامی نیز با سطح ارزش های انقلاب اسلامی سنجیده می شود. اما تاریخ و داستان هر دو بازسازی و بازتولید گذشته هستند، یکی بر اساس واقعیت ها و دیگری بر اساس تخیل. با گذشت زمان، بسیاری از اسناد و حقایق از بین می روند، منابع از دسترس خارج می شوند، کاستی ها و شکاف ها شکل می گیرد. اینجا ادبیات به کمک تاریخ می آید و خلأها را پر می کند، زیرا تاریخ معمولاً فاقد مصالح است و ادبیات می تواند این کمبودها را برطرف کند.
این کارشناس ادبیات با مقایسه تاریخ و ادبیات گفت: تاریخ بیشتر به واقعیت ها اهمیت می دهد اما ادبیات خود را مهم ترین چیز می داند و اولویتش حفظ خود است. اما اولویت تاریخ حفظ حقایق است. به کمک ادبیات می توان داستان هایی خلق کرد و مفاهیم اساسی را با نسل های مختلف جامعه تطبیق داد. زیرا داستان ها بر ضمیر ناخودآگاه تاثیر می گذارند و برخی باورها را در هم می شکند و برخی باورها را شکل می دهند. مشابه کاری که غربی ها با هولوکاست انجام می دهند، به جای بررسی فکری و سنجش اعتبار و اعتبار آنچه در مورد آن گفته می شود، آن را به یک موضوع احساسی تبدیل کرده اند. مخاطب روایات مربوط به هولوکاست به جای اندیشیدن به این واقعه تاریخی، در این روایت ها فقط قربانیان را می بیند و با آنها همدردی می کند. بخشی از کار تاریخ پرداختن به علت و معلول است. داستان همچنین سعی دارد تا برخی روابط علت و معلولی را نشان دهد و از این طریق مفاهیم مورد نظر را تقویت کرده و در جامعه جای دهد. داستان به قدری مهم است که به گفته لوکاچ، تاریخ باید به نفع ادبیات داستانی عقب بیفتد، زیرا در مدیریت مفاهیم کارآمدتر و مؤثرتر است.
احسان عباسلو در پایان افزود: تاریخ انقلاب به دلیل اینکه تاریخ اعتقادات، آراء و آموزه های دینی ماست، به مضامین خود معروف است. اگر ادبیات انقلاب نبود، ادبیات دفاع مقدس وجود نداشت، زیرا دفاع مقدس در واقع تجلی شعارهای انقلاب ماست. شالوده دفاع مقدس در انقلاب گذاشته شد و از این رو معتقدم این دو ادبیات یعنی ادبیات انقلاب و ادبیات دفاع مقدس از هم تفکیک ناپذیرند و در معنا و محتوا از یکدیگر جدا نیستند. . ما هم به روایت‌هایی نیاز داریم که منطبق با انقلاب باشند و هم به روایت‌هایی که به تعبیر کالینگ‌وود، روایت‌های غیرمرتبط و درون‌اختیارانه‌ای ناپیوسته هستند. با هم تضاد ندارند و هیچ کدام بر دیگری برتری ندارند. هر کدام از آنها مزایا و ویژگی های خاص خود را دارند و ما به هر دو نیاز داریم. همچنین به این سوال پاسخ می دهد که «نیاز ما در حال حاضر به ادبیات انقلابی چیست؟ می توانم بگویم که تکرار یک یادآوری است، یادآوری آن زمان که می خواستیم و امروز کجا هستیم.